در رویکرد کلى و کلان، مىتوان نشانه ها و علایم ظهور امام زمان(عج) را به انواع مختلف تقسیم کرد:
- نشانه هاى عام و خاص
- نشانههاى حتمى و غیر حتمى
-علایم با فاصله و بىفاصله
-علایم زمینى و آسمانى
نشانه هاى عام و خاص
1 . نشانه هاى عام:
آن دسته از نشانهها و علایمى که شاخصههاى کلى و عمومى دارند یعنى در قالب پدیده خاص، در برهه خاص و در افراد خاصى متصف نشدهاند، «علایم عمومى» نامیده مىشوند.
نظیر احادیث و روایاتى که از احوال و اوضاع مردمان آخر زمان خبر مىدهند و از انحرافات و کج رویهایى که در آن دوره رخ مىدهد سخن به میان آوردهاند که در واقع، نوعى بیان علایم و نشانههاى ظهور امام زمان ست، اما در قالب و معیار کلى و عمومى.
2.نشانه هاى خاص:
بعضى از نشانهها و علایم ظهور، به صورت خاص و با شاخصه اى ویژه در افراد متعین، تبلور مىیابد; مثلا در روایات بسیارى ذکر شده است، که ظهور امام زمان در سال فرد و در روز فرد تحقق پیدا خواهد کرد .
ظهور و خروج افرادى به نام «دجال» و «سفیانى» که مظهر ضلالت و گمراهى و نیز قیام افرادى مثل یمانى و سید خراسانى که سنبل هدایت هستند جزء علایم خاص شمرده مىشود و در احادیث، با اسم و رسم و با ویژگیهاى مخصوصشان وارد شده است .
در روایات فوق نشانهها و علایم خاصى براى ظهور امام زمان علیه السلام تعیین شده است.
نشانههاى حتمى و غیر حتمى
1- نشانههاى حتمى
علایم و نشانههایى که به طور قطع قبل از ظهور حضرت، رخ خواهند داد و در واقع، هیچ گونه قید و شرطى در ایجاد آنها لحاظ نشده است علایم حتمى نامیده مىشوند و شاید بتوان گفت که ادعاى ظهور قبل از تحقق آنها کذب و دروغ است .
امام سجاد علیه السلام فرمود: «ان امرالقائم حتم من الله وامر السفیانى حتم من الله ولایکون قائم الا بسفیانى (1) ; ظهور قائم، از ناحیه خداوند، قطعى و خروج سفیانى نیز، از جانب خداوند قطعى است و قائمى جز با سفیانى وجود ندارد .»
امام صادق علیه السلام فرمود: « [قیام] یمانى از نشانههاى حتمى است .»
فضل بن شاذان از ابى حمزه ثمالى نقل مىکند: به امام باقر علیه السلام عرض کردم: آیا خروج سفیانى حتمى است؟ فرمودند آرى، صیحه آسمانى نیز از علایم حتمى است و طلوع خورشید از مغرب حتمى است . اختلاف بین بنى عباس در رابطه با حکومت، حتمى است . کشته شدن نفس زکیه حتمى است، قیام قائم آل محمد صلى الله علیه و آله حتمى است، ...»(2)
2- نشانههاى غیر حتمى
بعضى از نشانههاى ظهور قبل از ظهور، بطور مشروط رخ مىدهند; یعنى اگر مقتضى آنها موجود و موانع مفقود باشد، تحققشان حتمى خواهد بود .
در میان نشانهها و علایم، آنچه حتمى شمرده شده، جزء محتومیات هستند و غیر از آنها که گروه بسیارى از علایم را تشکیل مىدهند جزء علایم غیر حتمى شمرده مىشوند .
علایم با فاصله و بىفاصله
1. نشانه هاى نزدیک به وقت ظهور:
در بعضى از روایات، تصریح شده که بعضى از علایم در سال ظهور امام زمان (عج)، رخ مىدهند; یعنى قبل از ظهور و در آستانه قیام حضرت مهدى (عج)، این نشانهها یکى پس از دیگرى پدیدار شده، به ظهور امام زمان منتهى مىشود .
امام صادق (ع) فرمود: «خروج الثلاثة، الخراسانى والسفیانى والیمانى فى سنة واحدة فى شهر واحد، فى یوم واحد ولیس فیها رایة باهدى من رایة الیمانى یهدى الى الحق; (3)
خروج سه کس: قیام خراسانى و سفیانى و یمانى، در یک سال و در یک ماه و یک روز خواهد بود و در این میان، هیچ پرچمى به اندازه پرچم یمانى، به حق و هدایت دعوت نمىکند .»
امام باقر(ع) فرمود: «لیس بین قیام القائم وقتل النفس الزکیة اکثر من خمس عشر لیلة (4) ; بین ظهور مهدى علیه السلام و کشته شدن نفس زکیه، بیش از پانزده شب فاصله نیست .»
2. علایمى که با ظهور، فاصله زمانى دارد:
بعضى از نشانه ها و علایم در بستر تاریخ با فاصله بسیارى با وقت ظهور تحقق مىیابد; حتى بعضى از آنها قبل از تولد امام زمان رخ مىنمایند و بعضى بعد از تولد و قبل از ظهور با فاصله زیاد، تحقق پیدا کرده و خواهند کرد. چنان که شمارى از آنها، همچون از هم گسستن بنى امیه و بنى عباس، خروج ابومسلم خراسانى، اختلاف بین مسلمانان و ... اتفاق افتاده است .
علایم زمینى و آسمانى
1-علایم طبیعى و زمینى
در میان نشانهها و علایم ظهور، غالب آنها نشانههاى طبیعى و زمینىاند و هر کدام در تثبیتحقانیت ظهور و قیام حضرت مهدى (عج) نقش اساسى دارند .
امام على (ع) فرمود: « مردى از خاندان من، در سرزمین حرم قیام مىکند، پس خبر خروج وى به سفیانى مىرسد . وى، سپاهى از لشکریان خود را براى جنگ، به سوى او مىفرستد و آنان را شکست مىدهد، آنگاه خود سفیانى با همراهانش به جنگ وى مىروند و چون از سرزمین بیداء مىگذرند، زمین آنان را فرو مىبرد و جز یک نفر، که خبر آنان را مىآورد کسى از آنان نجات نمىیابد .»
نشانه هایى نظیر فرو رفتن سفیانى در بیداء، قیام یمانى، خراسانى، سفیانى، دجال، قتل نفس زکیه، جنگهاى خونین و غیره ... از جمله علایم زمینى و طبیعى هستند .
2-علایم آسمانى
به علت اهمیت ظهور امام زمان، علاوه بر نشانه هاى زمینى و طبیعى، برخى علایم آسمانى نیز در زمان ظهور حضرت رخ خواهند داد، تا مردم بهتر رهبر و مصلح آسمانى را شناخته و در راستاى تحقق رسالت و اهداف او مشارکت کنند. مانند: صیحه آسمانى، کسوف
امام صادق (ع) فرمود: « هر گاه گویندهاى از آسمان ندا دهد که حق با اولاد محمد صلى الله علیه و آله است، در آن هنگام، ظهور مهدى (ع) به سر زبانها مىافتد، و همه [شراب] دوستى او مىنوشند و غیر او را یاد نمىکنند .»
امام صادق (ع) فرمود: نشانه ظهور مهدى (عج) کسوف خورشید در ماه مبارک رمضان است [و وقت کسوف] سیزدهم یا چهاردهم ماه رمضان خواهد بود(5)
پی نوشت:
-1بحارالانوار، ج52، ص82 .
2-ارشاد مفید، ج3، ص347 .
3-کتاب غیبت نعمانى، ص252 .
4-ارشاد مفید، ج2، ص374; اعلام الورى، ص427 .
5- غیبت نعمانى، ص270
منبع: http://www.askdin.com/showthread.php?t=3234